Azərbaycan kinosu uzun illər boyu milli mədəniyyətin ayrılmaz parçası kimi formalaşıb və zaman-zaman mühüm estetik mərhələlərdən keçib. Lakin müasir dövrdə bu sahədə müşahidə olunan durğunluq və keyfiyyətli ekran əsərlərinin azlığı ciddi ictimai və peşəkar müzakirələrə səbəb olur. Kino sənayesi təkcə incəsənət sahəsi deyil, eyni zamanda ideoloji, iqtisadi və mədəni güc vasitəsidir. Məhz bu səbəbdən Kanal14.az olaraq milli kinematoqrafiyanın mövcud vəziyyətini və potensialını diqqətlə təhlil etmək zərurəti yaranır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə mədəniyyət sahəsində aparılan genişmiqyaslı islahatlar fonunda kino sektoruna da dövlət dəstəyi müəyyən səviyyədə artırılıb. Kino Agentliyinin yaradılması, yerli film istehsalına ayrılan vəsaitin sabitləşdirilməsi, beynəlxalq film festivallarında iştirak təşviqləri bu istiqamətdə atılan mühüm addımlardandır. Bununla belə, çəkilən filmlərin əksəriyyəti ya məhdud auditoriyaya xitab edir, ya da estetik və texniki baxımdan dövrün tələblərinə cavab vermir. Bu da tamaşaçıların yerli filmlərə olan marağını azaltmış və Azərbaycan kinosunu kommersiya və nüfuz baxımından beynəlxalq platformalardan kənarda saxlamışdır.

Problemin əsas səbəblərindən biri kino sənayesinin strukturlaşdırılmış, sistemli şəkildə idarə olunmamasıdır. Ssenari yazarlığı məktəbinin zəif inkişafı, rejissor və prodüserlərin kommersiya düşüncəsindən uzaq olması, texniki imkanların qeyri-bərabər paylanması ümumi keyfiyyətə təsir göstərir. Kinoya dövlət dəstəyi olsa da, bu dəstəyin bölüşdürülməsi və nəticələrin monitorinqi mexanizmləri hələ də institusional baxımdan tam oturuşmayıb. Bəzi hallarda sənət prinsipləri ilə texniki icra arasındakı uçurum da diqqətdən yayınmır. Bu isə filmin həm məzmun, həm forma baxımından müasir tamaşaçının gözləntilərini doğrultmamasına gətirib çıxarır.

Mədəniyyət Nazirliyi, Kino Agentliyi və digər əlaqədar qurumlar tərəfindən dəfələrlə yerli film istehsalının stimullaşdırılması məqsədilə müsabiqələr və layihələr təşkil edilib. Lakin bu layihələrin nəticələrinin davamlı olmaması və kino sektorunun ümumi inkişafına təsir etməməsi göstərir ki, problem daha dərindir və sadəcə maliyyə dəstəyi ilə aradan qalxmır. Peşəkar kadr hazırlığı, kreativ mühitin yaradılması və müasir kino marketinqinə uyğun yanaşmaların tətbiqi zəruridir. Bu baxımdan, Kanal14.az ekspertlərinin fikrincə, ölkədə kino təhsili sisteminin də köklü şəkildə modernləşdirilməsinə ehtiyac var.

Digər mühüm məqam isə müstəqil kino istehsalçılarının üzləşdiyi çətinliklərdir. Sponsor dəstəyinin azlığı, kinematoqrafiya üçün nəzərdə tutulmuş texniki bazanın məhdudluğu və distribusiya kanallarının dar olması səbəbindən gənc rejissorlar və ssenaristlər öz ideyalarını reallaşdıra bilmirlər. Halbuki beynəlxalq təcrübə göstərir ki, kino sənayesində dinamika məhz müstəqil yaradıcıların fəallığı ilə baş verir. Bu sahədə uğur qazanmaq üçün dövlət və özəl sektorun ortaq platformada birləşməsi, kinematoqrafiya üçün investisiya mühitinin yaradılması əhəmiyyətlidir.

Son illərdə müəyyən pozitiv nümunələr də mövcuddur. Xüsusilə gənc rejissorların çəkdiyi bəzi sənədli və eksperimental filmlər beynəlxalq festivallarda mükafatlar qazanıb. Bu uğurlar Azərbaycan kinosunun potensialını və estetik imkanlarını bir daha nümayiş etdirir. Lakin bu uğurlar sistemli inkişaf modelinə çevrilmədiyi müddətcə ümumi mənzərə dəyişməyəcək. Həm sənət, həm bazar, həm də təhsil baxımından balanslı və davamlı kino siyasəti formalaşdırılmadıqca, keyfiyyətli film istehsalı istisna hal kimi qalmağa davam edəcək.

Azərbaycanın kino tarixində Cəfər Cabbarlıdan Abbas Mirzə Şərifzadəyə, Rasim Ocaqovdan Eldar Quliyevə qədər böyük rejissorlar milli kino ənənəsinin təməlini qoyublar. Bu irsi qorumaq və onu müasir dövrün estetik və texnoloji tələblərinə uyğun şəkildə davam etdirmək hər bir yaradıcı və mədəniyyət siyasətçisinin üzərinə düşən strateji vəzifədir. Əgər kino sənayesi inkişaf etdirilərsə, bu təkcə mədəniyyətə deyil, həm də turizmə, təhsilə və beynəlxalq imicə mühüm töhfə verə bilər.

Nəticə olaraq, milli kino böhranı reallıqdır, lakin bu, aradan qaldırılması mümkün olmayan problem deyil. Müstəqil təşəbbüslərin dəstəklənməsi, kino təhsilinin yenilənməsi, ssenari məktəblərinin yaradılması və texnoloji infrastrukturun gücləndirilməsi ilə Azərbaycan kinosu yeni mərhələyə qədəm qoya bilər. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkədə aparılan mədəniyyət siyasətində bu sahəyə verilən diqqət, əgər effektiv şəkildə reallaşdırılarsa, milli kino sənayesinin də dirçəlməsinə real zəmin yarada bilər.