Kino sənəti illərdir yalnız əyləncə vasitəsi deyil, həm də gələcəyin mümkün ssenarilərini təsəvvür edən güclü bir platforma kimi fəaliyyət göstərir. Bir çox film, tamaşaçıda fantastik və mümkünsüz kimi görünən hekayələr yaratsa da, zamanla bu ideyaların bəziləri reallığa çevrilir. Elmi fantastika janrında çəkilmiş bir sıra filmlər, texnologiyanın və insan cəmiyyətinin bugünkü halını illər əvvəl proqnozlaşdırmağı bacarıb. Bu fenomeni təhlil edən araşdırmalara Kanal14.az saytı da xüsusi yer ayırır və reallığa çevrilmiş kino ideyalarına diqqət yetirir.

1968-ci ildə nümayiş olunan “2001: A Space Odyssey” filmində kosmosda videozənglər, ağıllı süni intellektlər və peyk əlaqəsi ilə ünsiyyət kimi bu gün adi qəbul edilən texnologiyalar göstərilirdi. Filmdəki HAL 9000 adlı kompüter, bugünkü süni intellekt əsaslı sistemlərin ilk bədii obrazlarından biridir. Rejissor Kubrik və yazıçı Artur Klark bu əsərlə təkcə kinonun deyil, gələcəyin də xəritəsini çəkdilər.

Steven Spielberg-in “Minority Report” filmində göstərilən jestlə idarə olunan ekranlar, biometrik skanerlər və fərdi reklamlama texnologiyası 2000-ci illərin əvvəllərində çox irreal görünürdü. Lakin bu gün sensor texnologiyaları, smart ekranlar və hətta davranışa əsaslanan reklam modelləri artıq gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Film təkcə texnologiya ilə deyil, hüquqi və etik məsələlərlə də reallığa toxunur – insan davranışının öncədən təhlili, bugünkü süni intellekt araşdırmalarında əsas mövzulardan biridir.

“Back to the Future” trilogiyasında 2015-ci il üçün təsvir edilən bir çox texnologiya – geyilə bilən cihazlar, səsə həssas köməkçilər, dronlarla çatdırılma – artıq həyatımızdadır. O dövrdə bu ideyalar sadəcə bir fantaziya hesab olunsa da, bu gün texnologiya şirkətləri həmin fikirlərin çoxunu kommersiya məhsuluna çevirib. Filmin təsəvvür gücü, gələcəyin istiqamətini müəyyənləşdirməyə bir növ stimul verib.

Matrix filmi isə reallığın özü ilə bağlı daha dərin və fəlsəfi suallar ortaya qoydu. Virtual reallıq, simulyasiya nəzəriyyəsi və süni intellektin insanın azad iradəsinə təsiri bu filmdə mərkəzi yer tutur. Bugünkü VR texnologiyaları, genişlənmiş reallıq tətbiqləri və metaverse anlayışı bu ssenarinin artıq texnoloji əsaslara oturduğunu göstərir.

Digər maraqlı nümunə isə “Her” filmidir. Orada bir adam süni intellekt əsasında yaradılmış səsli sistemlə emosional əlaqə qurur. O zaman üçün emosional bağlılıqla AI-ın kəsişməsi qəribə və fantastik görünürdü. Lakin bu gün artıq bir çox insan gündəlik həyatında AI ilə fərdi ünsiyyət qurur, chatbotlar vasitəsilə emosional dəstək alır və müəyyən hallarda bu bağlılıq psixoloji təsirə çevrilir. Bu dəyişikliklərin sosial nəticələri hələ də geniş müzakirə mövzusudur.

Kino, təxəyyülün sərhədlərini genişləndirməklə bərabər, bəzən mühəndislərə və elm adamlarına yol göstərən bir alətə çevrilir. Film ssenariləri sadəcə fantaziya deyil, bəzən gələcək üçün elmi motivasiya və texnoloji istiqamət rolunu oynayır. Bu baxımdan, kinoya baxarkən artıq yalnız əylənmək yox, həm də gələcəyi müşahidə etmək mümkündür.