Son illərdə Bakı şəhərində kirayə mənzil bazarında müşahidə olunan qiymət artımı sosial müzakirələrin əsas mövzusuna çevrilib. Xüsusilə gənc ailələr, tələbələr və paytaxta yeni köç edən əməkqabiliyyətli insanlar üçün bu vəziyyət ciddi çətinliklər yaradır. Əhalinin alıcılıq qabiliyyəti ilə kirayə qiymətləri arasında artan fərq, sosial bərabərsizlik və şəhər mədəniyyətinin formalaşmasına təsir edən amillər kimi önə çıxır. Kanal14.az olaraq apardığımız müşahidələr göstərir ki, bu problemin yaranmasının səbəbləri təkcə iqtisadi deyil, həm də urbanizasiya, torpaq siyasəti və mənzil infrastrukturunun idarə olunması ilə sıx bağlıdır.

Bakıya son illər ərzində sürətlə artan daxili miqrasiya, kirayə bazarında təklifin tələbatdan geridə qalmasına səbəb olub. Rayondan gələn tələbələr və iş axtaran gənclər paytaxtda məskunlaşmağa çalışdıqca, bazardakı boş mənzil sayı azalmağa başlayıb. Bu, qiymət artımına təkan verən əsas amillərdəndir. Digər tərəfdən, yeni tikililərdə mənzillərin daha çox satış məqsədilə inşa olunması və kirayə bazarı üçün nəzərdə tutulan layihələrin azlığı, təklifin struktur problemlərini daha da dərinləşdirir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən sosial yönümlü siyasət çərçivəsində gənclərin mənzilə çıxış imkanlarının artırılması istiqamətində bir sıra mühüm addımlar atılıb. Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi (MİDA) vasitəsilə həyata keçirilən güzəştli mənzil proqramı bu sahədə mühüm rol oynayır. Gənc ailələrə və dövlət qulluqçularına yönəlmiş bu proqram sosial ədalətin təmin olunması və gənclərin müstəqil yaşamasına dəstək baxımından müsbət qarşılanır. Lakin artan tələbat fonunda bu imkanlar hələlik məhdud miqyasda qalır və kirayə bazarına əhəmiyyətli təsir göstərmir.

Məsələ təkcə qiymət artımı ilə məhdudlaşmır. Eyni zamanda kirayə mənzil bazarında şəffaflığın olmaması, qeyri-rəsmi razılaşmalar və vergi nəzarətindən yayınma halları da problemlərin daha da dərinləşməsinə səbəb olur. Rəsmi qeydiyyatsız evlərin icarəyə verilməsi, xüsusilə gənc kirayəçilər üçün hüquqi risklər yaradır və onların sosial müdafiəsini zəiflədir. Bu baxımdan, kirayə bazarının leqallaşdırılması və icarə münasibətlərinin dövlət nəzarətinə alınması vacib addım kimi qiymətləndirilə bilər. Kanal14.az-ın ekspert rəylərinə əsasən, bu sahədə qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, həm kirayə verənlərin, həm də kirayə götürənlərin hüquqlarını qorumağa kömək edə bilər.

Gənclər üçün ayrıca icarə modellərinin inkişaf etdirilməsi də müasir şəhər siyasətinin bir hissəsi kimi nəzərdən keçirilməlidir. Dünyanın bir çox ölkəsində tələbələr, yeni məzunlar və ilk işə başlayanlar üçün ko-living (birgə yaşayış) formatında binalar mövcuddur. Bu tip yaşayış sahələri münasib qiymətlərlə təqdim olunur və müasir infrastrukturla təmin edilir. Azərbaycanda da bu modelin tətbiq olunması həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan səmərəli ola bilər. Bu cür layihələrin həyata keçirilməsi üçün həm özəl sektorun təşviqi, həm də dövlətin birgə iştirak modeli əhəmiyyət kəsb edir.

Daha bir mühüm aspekt isə şəhərin planlaşdırılması və ətraf ərazilərin inkişaf etdirilməsidir. Hazırda Bakının mərkəzi hissəsində kirayə qiymətləri daha yüksək olsa da, ətraf qəsəbələrdə nəqliyyat, sosial infrastruktur və xidmətlər baxımından geriliklər mövcuddur. Bu da həmin ərazilərdə kirayə bazarının cazibədarlığını azaldır. Əgər bu ərazilərdə infrastruktur təkmilləşdirilərsə, qiymət balansı müəyyən qədər bərpa oluna və gənclərin yaşayış imkanları genişlənə bilər.

Bütün bu amillər onu göstərir ki, Bakıda kirayə mənzil problemi təkcə iqtisadi deyil, eyni zamanda sosial və urbanistik məsələdir. Bu sahədə davamlı siyasət tələb olunur: həm kirayə bazarının şəffaflaşdırılması, həm gənclər üçün uyğun yaşayış modellərinin yaradılması, həm də sosial proqramların əhatə dairəsinin genişləndirilməsi istiqamətində. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən sosial islahatların növbəti mərhələsində bu mövzunun da diqqətdə saxlanılması, xüsusilə şəhər gəncliyinin sosial dayanıqlığının təmin olunması baxımından əhəmiyyətli olacaq. Azərbaycan bu istiqamətdə də nümunəvi model yarada bilər.